Ελληνική Μυθολογία - Θεοί του Ολύμπου

Όλα τα νομίσματα

ΑΡΤΕΜΙΣ

Δίας

Ο Δίας, «πατήρ ανδρών θεών τε» κατά τον Όµηρο, ήταν η ηγετική θεότητα του ελληνικού δωδεκάθεου. Σύµφωνα µε τον επικρατέστερο µύθο, γεννήθηκε στο Ιδαίο Άντρο της Κρήτης, όπου η µητέρα του η Ρέα κατέφυγε για να τον σώσει από τoν πατέρα του, τον Κρόνο. Ο Δίας χρειάστηκε να πολεµήσει τις παλαιότερες θεότητες (Τιτανοµαχία και Γιγαντοµαχία) για να κυριαρχήσει. Οι Έλληνες τον φαντάζονταν να έχει την κατοικία του στο ψηλότερο ελληνικό βουνό, τον Όλυµπο, ενώ σηµαντικά ιερά του Δία υπήρχαν σε διάφορα µέρη της Ελλάδος (Ολυµπία, Νεµέα, Δωδώνη). Διαχρονικά ο Δίας εξελίχθηκε από τιµωρός θεός που εξαπολύει τους κεραυνούς του σε εγγυητή της συµπαντικής τάξης, πρόνοιας και δικαιοσύνης και απέκτησε προσωνύµια όπως ξένιος, ικέσιος, θεµίστιος, σωτήρ.

Ήρα

Η Ήρα ήταν η κορυφαία θεά του δωδεκάθεου, σύζυγος του Δία και μητέρα άλλων θεών όπως ο Άρης και ο Ήφαιστος. Ήταν προστάτιδα του γάμου και με αυτή την ιδιότητα έφερε το επίθετο Τελεία. Άλλα επίθετα που της αποδίδονταν ήταν Παρθένος, Βασιλεία κ.ά. Στη μυθολογία περιγράφεται μεγαλοπρεπής και ωραία, αλλά και ζηλότυπη για τις απιστίες του Δία και εκδικητική προς τις ερωμένες του, όπως η Λητώ, η Ιώ και η Σεμέλη, και προς τα παιδιά που απέκτησε ο Δίας από αυτές, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Ηρακλή. Προς τιμήν της Ήρας γίνονταν γιορτές σε πολλές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, όπως ιδίως τα Ηραία της Ολυμπίας, που περιλάμβαναν αγώνες δρόμου παρθένων. Σημαντικά κέντρα της λατρείας της κατά την αρχαιότητα ήταν το Άργος, η Σάμος και η Κόρινθος (με το ιερό της Περαχώρας). Σήμερα η τελετή αφής της Ολυμπιακής Φλόγας γίνεται μπροστά από το ναό της Ήρας στην Ολυμπία.

Ποσειδώνας

Ο Ποσειδώνας, θεός της θάλασσας, κατείχε σημαντική θέση στο ελληνικό δωδεκάθεο και η λατρεία του μαρτυρείται ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή. Ήταν γιος του Κρόνου και της Ρέας και αδελφός του Δία και του Άδη (Πλούτωνα). Όταν οι τρεις αδελφοί διένειμαν με κλήρο τον κόσμο, ο Δίας έλαβε ως βασίλειό του τον ουρανό, ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Άδης τον κάτω κόσμο. Σύζυγος του Ποσειδώνα ήταν η Νηρηίδα Αμφιτρίτη και το ανάκτορό του βρισκόταν στο βυθό της θάλασσας. Σύμβολό του ήταν η τρίαινα. Ο Ποσειδώνας όμως συνδεόταν και με τη γη, ιδίως με τους σεισμούς, όπως φαίνεται από το προσωνύμιο ενοσίχθων (αυτός που σείει τη γη). Με τη λατρεία του Ποσειδώνα επίσης συνδέονταν το άλογο (ίππιος Ποσειδών) και ο ταύρος (ταύρειος Ποσειδών). Σημαντικά ιερά του βρίσκονταν στον Ισθμό της Κορίνθου και στο Ταίναρο, ενώ ένα από τα χαρακτηριστικότερα μνημεία της Αττικής είναι ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο.

Αθηνά

Η Αθηνά, αγαπημένη κόρη του Δία, ήταν θεά της σοφίας, του πολέμου και των τεχνικών επαγγελμάτων. Γεννήθηκε πάνοπλη από το κεφάλι του Δία, αντιπροσωπεύοντας τη σοφία και τη βούλησή του. Στην ελληνική τέχνη εικονίζεται με περικεφαλαία, κρατώντας συχνά δόρυ και ασπίδα. Η λατρεία της ήταν διαδεδομένη σε όλο τον ελληνικό κόσμο, ιδίως στην Αθήνα, της οποίας ήταν πολιούχος. Στην Αθηνά Παρθένο ήταν αφιερωμένος ο Παρθενώνας, που στέγαζε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς, έργο του Φειδία, ενώ ένα άλλο έργο του στο βράχο της Ακρόπολης, η κολοσσιαία Αθηνά Πρόμαχος, δέσποζε πάνω από την πόλη. Άλλα προσωνύμιά της ήταν Παλλάς, Πολιάς, Αρχηγέτις, Νίκη. Ιερό της δέντρο ήταν η ελιά και σύμβολό της η γλαύκα, η οποία εικονιζόταν στις αθηναϊκές δραχμές.

Απόλλωνας

Ο Απόλλωνας, γιος του Δία και της Λητώς και δίδυμος αδελφός της Άρτεμης, ήταν ο θεός του φωτός, της μουσικής και των τεχνών, της μαντικής, της ιατρικής, του μέτρου και της αρμονίας. Τόπος γέννησής του ήταν η Δήλος, στο κέντρο των Κυκλάδων, όπου προς τιμήν του εορτάζονταν τα Δήλια. Στους Δελφούς, αφού σκότωσε τον Πύθωνα, ίδρυσε το περιώνυμο μαντείο, και κάθε τέσσερα χρόνια διοργανώνονταν προς τιμήν του πανελλήνιοι αγώνες, τα Πύθια. Άλλα σημαντικά ιερά του βρίσκονταν στις Αμύκλες της Λακωνίας, τις Βάσσες της Αρκαδίας (ναός Επικουρίου Απόλλωνος) και τα Δίδυμα της Μικράς Ασίας. Ο Απόλλωνας παραδοσιακά εικονιζόταν νέος και αγένειος, ο ιδεώδης έφηβος, κρατώντας λύρα, ενίοτε όμως τόξο, καθώς είχε και τη σκοτεινή πλευρά του, τιμωρώντας την υπέρβαση του μέτρου και στέλνοντας την πανώλη. Άλλα προσωνύμιά του ήταν Φοίβος, λοξίας και μουσαγέτης.

Δήμητρα

Η Δήμητρα, αδελφή του Δία, του Ποσειδώνα και του Πλούτωνα, ήταν θεά της γεωργίας, της βλάστησης και της γονιμότητας. Με τον Δία απέκτησε μία κόρη, την Περσεφόνη, την οποία ερωτεύτηκε και άρπαξε ο Πλούτωνας, θεός του κάτω κόσμου. Η Δήμητρα απελπισμένη περιπλανήθηκε αναζητώντας την κόρη της, έως ότου κατέληξε στην Ελευσίνα. Οργισμένη, ανέστειλε τις δυνάμεις της γονιμότητας, προκαλώντας λιμό. Μπροστά στον κίνδυνο αφανισμού της ανθρωπότητας, ο Δίας αποφάσισε να παρέμβει και ο Πλούτωνας συμφώνησε η Περσεφόνη να περνάει έξι μήνες μαζί του στον Άδη και έξι μήνες με τη μητέρα της στον επάνω κόσμο. Η Δήμητρα δίδαξε την τέχνη της γεωργίας στον γιο του βασιλιά της Ελευσίνας Τριπτόλεμο, ο οποίος τη διέδωσε στην ανθρωπότητα. Προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα σημαντικότερα στην αρχαιότητα, καθώς και τα Θεσμοφόρια, γιορτή στην οποία συμμετείχαν μόνο γυναίκες. Λόγω της σημασίας της γεωργίας, η λατρεία της Δήμητρας ήταν ευρύτατα διαδεδομένη, ενώ ολόκληρο το νησί της Σικελίας, όπου έλαβε χώρα η αρπαγή της Περσεφόνης, ήταν αφιερωμένο στις δύο θεές.

Eρμής

O Eρμής ήταν γιος του Δία και της Πλειάδας Μαίας, κόρης του Άτλαντα. Γεννήθηκε στο όρος Κυλ- λήνη και αμέσως έδειξε την πανουργία αλλά και την επινοητικότητά του, κλέβοντας τα βόδια του Απόλλωνα και κατασκευάζοντας στη συνέχεια την πρώτη λύρα για να τον εξευμενίσει. Ως δόλιος Ερμής, ήταν ο «κατεργάρης» θεός και προστάτης των κλεπτών. Κυρίως όμως ήταν ο αγγελιαφόρος των θεών, και γι’ αυτό παραδοσιακά εικονιζόταν φορώντας φτερωτά πέδιλα, πέτασο (καπέλο οδοιπόρου) και κρατώντας κηρύκειο. Ως ψυχοπομπός, οδηγούσε τις ψυχές των νεκρών στον κάτω κόσμο. Προστάτευε τους βοσκούς, τους εμπόρους, αλλά και τους οδοιπόρους – μάλιστα οι Ερμές, ορθογώνιες στήλες με την κεφαλή του όδιου Ερμή στην κορυφή τους, χρησίμευαν ως οδοδείκτες. Καθώς ήταν επίσης προστάτης των αθλητών, αγάλματά του συχνά κοσμούσαν τα γυμνάσια και τα στάδια. Λόγω των πολυποίκιλων ρόλων του, αλλά και του παιγνιώδους χαρακτήρα του, ο Ερμής ήταν ίσως ο πιο φιλικός από τους θεούς του Ολύμπου.

Αφροδίτη

Η Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της ομορφιάς, ήταν μία από τις πιο δημοφιλείς θεότητες του Ολύμπου. Κατά τον Όμηρο ήταν κόρη του Δία και της Διώνης, ενώ κατά τον Ησίοδο αναδύθηκε από τον αφρό της θάλασσας όπου είχαν πέσει τα γεννη- τικά όργανα του Ουρανού μετά τον ακρωτηριασμό του από τον Κρόνο. Τον τιμητικό τίτλο της γενέτειράς της διεκδικούσαν η Πάφος της Κύπρου και τα Κύθη- ρα, εξ ου και τα προσωνύμιά της Κύπρις και Κυθέρεια. Η Αφροδίτη λατρευόταν ως Ουρανία και ως Πάνδημος (προσωνύμια που παραπέμπουν στην πνευματική και την αισθησιακή διάσταση του έρωτα αντίστοιχα). Αν και παντρεμένη με τον Ήφαιστο, η Αφροδίτη είχε εραστές, τόσο θεούς (όπως ο Άρης) όσο και θνητούς (όπως ο Άδωνις και ο Αγχίσης, από τον οποίο η θεά γέννησε τον Αινεία, γενάρχη των Ρωμαίων). Κατά μία εκδοχή ήταν και μητέρα του Έρωτα, του σκανδαλιά- ρη φτερωτού θεού. Ανά τους αιώνες, η Αφροδίτη ενέπνευσε αριστουργήματα της τέχνης όπως η Κνιδία Αφροδίτη του Πραξιτέλη, η Αφροδίτη της Μήλου και η Αναδυομένη Αφροδίτη του Μποτιτσέλι.

Άρης

Ο Άρης, θεός του πολέμου, ήταν γιος του Δία και της Ήρας. Από την ερωτική σχέση του με την Αφροδίτη, που ήταν παντρεμένη με τον Ήφαιστο, γεννήθηκαν η Αρμονία, μετέπειτα σύζυγος του Κάδμου, ιδρυτή της Θήβας, καθώς και ο Φόβος και ο Δείμος (τρόμος), που συνόδευαν τον Άρη στη μάχη. Σε αντίθεση με την αδελφή του την Αθηνά, που εκπροσωπούσε την προστασία της πόλης και τη στρατηγική, ο Άρης ταυτιζόταν με την τυφλή βία του πολέμου. Γι’ αυτό και δεν ήταν δημοφιλής μεταξύ των Ελλήνων, οι οποίοι, παρά τους συχνούς πολέμους τους και την υψηλή εκτίμησή τους για την πολεμική αρετή, δεν ήταν φιλοπόλεμος λαός. Ακόμη και ο Δίας στην Ιλιάδα τον χαρακτηρίζει ως τον πιο μισητό από τους Ολύμπιους θεούς λόγω του πολεμοχαρούς χαρακτήρα του. Ελάχιστοι ναοί του Άρη μαρτυρούνται στον ελληνικό κόσμο (Τροιζήνα, Γερόνθραι, Αλικαρνασσός). Μάλιστα, ο ναός του Άρη στην αρχαία αγορά της Αθήνας είχε μεταφερθεί εκεί την εποχή του Αυγούστου από άλλο δήμο της Αττικής (όπου πιθανόν να ήταν αρχικά αφιερωμένος σε άλλο θεό), ενδεχομένως υπό την επίδραση της ρωμαϊκής λατρείας του Άρεως Τιμωρού (Mars Ultor).

Άρτεμις

Η Άρτεμις ήταν κόρη του Δία και της Λητώς και γεννήθηκε στη Δήλο μαζί με τον δίδυμο αδελφό της Απόλλωνα. Ήταν θεά του κυνηγιού και της άγριας ζωής, αλλά και του τοκετού, καθώς και προστάτιδα των παιδιών. Εικονιζόταν με τόξο και βέλη, συνοδευόμενη από ένα ελάφι. Ήταν παρθενική θεότητα, όπως η Αθηνά και η Εστία. Η Άρτεμις τιμωρούσε σκληρά όποιον τολμούσε να την προσβάλει. Από τον Αγαμέμνονα, που είχε σκοτώσει το ιερό της ελάφι, απαίτησε να θυσιάσει την κόρη του την Ιφιγένεια. Λόγω του χαρακτήρα της λατρείας της, τα ιερά της βρίσκονταν κυρίως στην ύπαιθρο. Σημαντικά ιερά της υπήρχαν στη Σπάρτη (Άρτεμις Ορθία), στις Καρυές Λακωνίας, όπου οι γυναίκες (Καρυάτιδες) τιμούσαν τη θεά με χορούς, καθώς και στη Βραυρώνα της Αττικής. Ο περίφημος ναός της στην Έφεσο ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.